Hür İrade

Atatürk’ün çıkardığı gazeteler nelerdir? Bu gazeteler hakkında bilgiler, tarihleri ile bu gazetelerin çıkarılmasındaki amaçlar...

Atatürk’ün çok yönlü bir kişiliğe sahip olması ve bu özelliklerini bütün yaşamı boyunca kullanması, kendisini her konuda başarıdan başarıya koşturmuştur. Mustafa Kemal henüz okul yıllarından beri ileri görüşlü, cesur, mantıklı hareket eden, planlı ve düzgün çalışmayı seven, açık sözlü özellikleri yanında vatansever ve idealist bir kişi olarak ta tanınmaya başlamıştı.

Mustafa Kemal bütün bu özellikleri yanında aynı zamanda düşünürdü de. Mustafa Kemal’in öğrencilik yıllarından beri basına özel bir ilgisi olmuş, daha Harp Okulu öğrencisiyken, idarenin siyaset alanındaki yanlışlarını ve aksaklıklarını belirtmek ve eleştirmek maksadıyla kendi el yazısı ile bir gazete bile çıkarmıştır. Kendisinin bizzat kaleme aldığı bu gazete yüzünden Mektepler Müfettişi İsmail Paşa’nın takibine bile uğramıştır.

Mustafa Kemal ve arkadaşları Harp Okulu’nda veteriner dershanelerinden birine girerek çıkardıkları gazetenin yazı işleri ile uğraşırlarken okul müdürü Rıza Bey tarafından suçüstü yakalanmışlar ve kendilerine önemli bir ceza verilmemiş, sadece izinsizlik suçuyla yetinilmiştir.

Atatürk, bundan sonraki dönemlerde, basına olan ilgisinden hiç bir zaman vazgeçmeyecek, Kurtuluş Savaşı’nda bile basının gücünü kullanacaktır.

Atatürk toplam 3 gazete çıkarmıştır.

1-Minber

2-İrade-i Milliye

3-Hakimiyet-i Milliye

Minber: Mustafa Kemal’in isteği doğrultusunda çıkmış bir gazetedir. Gazeteyi İstanbul’da 1918 yılında yakın arkadaşı Ali Fethi Okyar ile birlikte çıkarmıştır. Mustafa Kemal, Mondros Mütarekesi’nin 1918 yılında imzalanması sonrasında Yıldırım Orduları Grubu ve 7. Ordu Karargahı lağvedildiği için Suriye’den İstanbul’a dönmüştü. Ülkenin içinde bulunduğu olumsuz durumu, askeri kimliği buna müsaade etmese de bir şekilde yazma gereği hissediyordu.

Günlük olarak yayımlanan ve toplam 51 sayı çıkan Minber, 1 Kasım 1918’de yayın hayatına başlamıştır. Gazetenin başında Fethi Bey, imtiyaz sahibi ve sorumlu müdürü ise Dr. Rasim Ferit’dir. Minber gazetesinin başyazıları Mustafa Kemal tarafından başka isimler altında yada isimsiz olarak yazılmaktadır. Hemen hemen bütün sayılarında Mustafa Kemal ile ilgili yazılar çıkmış, hatta kendisi ile 17 Kasım 1918 tarihli gazetede röportaj bile yapılmıştır.

Minber’in çıkma sebepleri:

-Fethi Bey’in eski partisi İttihat ve Terakki’ye olan haksız saldırıları önlemek ve doğruları yazmak,

-Tevfik Paşa’nın parlamentoda güvenoyu almasını engellemek için yazılar yazmak,

-Fethi Bey tarafından yeni kurulan Osmanlı Hürriyetperver Avam Fırkası’nın sözcülüğünü yapmak,

İrade-i Milliye: 4-11 Eylül 1919 tarihli Sivas Kongresi’nin ardından Mustafa Kemal, yeni çıkaracağı gazete için güvenilir bir yazı işleri müdürü bulunmasını ister. Aranan yazı işleri müdürünün bulunmasından kısa bir süre sonra İrade-i Milliye adlı gazete çıkarılır. Heyet-i Temsiliye adına Mustafa Kemal tarafından kurulmuş olan gazetenin imtiyaz sahipliği Selahattin Ulusalerk’e aittir. Yazı işleri müdürü ise Mazhar Müfit Kansu’dur. Gazetenin adı “İrade-i Milliye” ve başlık altı “Metalip ve Amali Milliye’nin Müdafiidir” Mustafa Kemal tarafından tespit edilmiştir.

İlk önceleri haftada bir sonraları haftada iki ve günlük olarak yayınlanmıştır. Gazetede, Sivas Kongresi zabıtları, Mustafa Kemal’in bildirileri ve konuşmaları yayınlanmıştır. Kurtuluş Savaşı yıllarına ait olan bu gazete, şehrin çeşitli dairelerine resmi mühürlü zarflar içinde gönderilmiştir.

İrade-i Miliye’nin çıkma sebepleri:

-Sivas Kongresi kararlarını halka duyurmak

-Mustafa Kemal’in konuşma ve bildirilerini yayınlamak

Hakimiyet-i Milliye: Heyet-i Temsiliye üyeleriyle birlikte Ankara’ya gelen Mustafa Kemal Paşa, burada alınacak kararların millete duyurulması için bir gazete çıkarmanın ihtiyaç olduğunu belirtmiş “bir gazete çıkaracağız” demiştir. Ankara’da bu işi görebilecek doğru dürüst bir matbaanın olmaması üzerine Konya’dan bu iş için baskı makinesi getirilmiş ve meclis bahçesindeki bir binaya yerleştirilmiştir. İki hafta içinde de gazete çıkartılmıştır. Mustafa Kemal gazetenin adını “Hakimiyet-i Milliye” koymuş, ilk sayının gazete başlığının altında ise “mesleği milletin iradesini hakim kılmaktır” diye yazılmıştır. Gazetenin ilk başyazısını Mustafa Kemal yazmıştır (10 Ocak 1920).

Gazetenin ilk yazı işleri müdürü Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu olmakla birlikte, sonraki zamanlarda; Hüseyin Ragıp Baydur, Nafi Atıf Kansu ve Ziya Gevher Etili gibi isimlerde yazı işleri müdürlüğü yapmışlardır. Hakimiyet-i Milliye başlangıçta haftada iki gün, 18 Temmuz 1920’den sonra haftada üç gün, 6 Şubat 1921’den sonra da günlük olarak çıkarılmıştır. 1934 yılına kadar Hakimiyet-i Milliye adıyla yayınlanan gazete, o tarihten sonra “Ulus” adıyla çıkmaya devam etmiştir.

Atatürk’ün çıkardığı gazeteler, o yıllarda meydana gelen olaylardan halkın haberdar olmasını ve ulusal bilincin artmasını sağlamıştır.